خودمحوری، خودمیان بینی، یا اگوسنتریسم در روان‌شناسی رشد به‌صورت زیر تعریف می‌شود:

به طور کلی، کودکان خود را محور و مرکز دنیا می دانند و باورشان این است که اسباب و علل و عوامل برای آنها و در خدمت آنها باید باشد. این پدیده زمانی پدیدار می شود که کودکان از نظر تفکر در مراحل اولیه قرار دارند، مرحله ای که ما آن را به عنوان مرحله تفکر اولیه می شناسیم. در این حالت، تفکر خود محور در کودک وجود دارد این تفکر خود محور به حدی است که حتی اگر، به عنوان مثال کودک زمین بخورد و پایش درد بگیرد، به دنبال این امر است که چرا مادر نیز پای خود را ماساژ نمی دهد. در این مواقع می بایست، با احترام به مراحل رشد شناخت کودک، با استفاده از داستان فیلم و بویژه قصه های کودکانه، توجه کودکان به تدریج به گروه وهمسالان وداستان و دیگر اعضای خانواده جلب کرد.

البته بازی های گروهی و دسته جمعی هم می تواند در تولید این احساس نقش به سزایی داشته باشند. خود محوری در کودکان جز فرآیند طبیعی رشد است و نباید با آن مبارزه کرد، بلکه باید به تدریج، کودک را به مراحل بالاتر سوق داد. کوچک اماسخاوتمند: باتوجه به این‌که دنیای کودکان دنیای کوچک و محدودی است و خودشان را مرکز و محور دنیا می‌دانند، فکر می‌کنند همه چیز باید در خدمت آنها باشد. به همین دلیل اگر با آنها رفتار درستی در پیش نگیریم، این خودخواهی در آنها بیشتر تقویت می‌شود. والدین نخستین افرادی هستند که می‌توانند در این زمینه به کودک کمک کنند، اما چگونه می‌توانیم چنین کاری انجام دهیم. باور و پذیرش کودک

باور و پذیرش باعث می‌شود سطح توقع خود را کم کنیم. برای آموزش این پذیرش به فرزندمان هم باید با توجه به رشد شناختی‌اش و متناسب با زمینه‌های رشدی دیگرش این کار را انجام دهیم. مثلا اگر بتوانیم هر چیزی را همان گونه که هست بپذیریم سطح توقعاتمان پایین‌تر می‌رود، خودخواهی کمتری خواهیم داشت و در نتیجه می‌توانیم ارتباط بهتری با دیگران برقرار کنیم. آموزش سخاوتمندی به کودک

والدین باید از همان ابتدای کودکی ارزش‌های زندگی را به فرزندان خود آموزش دهند تا آنها فقط به فکر خود نباشند. برای این کار باید به کودک بگوییم که هر وقت کسی احتیاج به کمک داشت، حتما باید به او کمک کرد. چون شاید یک روز هم خود تو احتیاج داشته باشی دیگران به تو کمک کنند. مثلا می‌توانیم به او بگوییم اگر دوستت یادش رفته بود خودکارش را بیاورد تو حتما باید خودکار اضافی‌ات را به او بدهی؛ به این ترتیب هم بهتر می‌توانی با دیگران دوست شوی و هم بقیه بچه‌ها هم وقتی تو نیاز به کمک داری، کمکت خواهند کرد.

وقتی الگوی ذهنی کودک چنین چیزی باشد، حتما طبق آن عمل می‌کند. برای این کار او باید یاد بگیرد که فقط به فکر منافع خودش نباشد؛ بلکه حتما باید به احساسات، نیازها و خواسته‌های دیگران هم توجه کند. الگوی مناسب

توجه داشته باشیم کودکان دقیقا همان کاری را انجام می‌دهند که ما می‌کنیم. پس اگر می‌خواهیم رفتار درستی داشته باشند باید ابتدا خودمان درست رفتار کنیم؛ نه این‌که فقط از آنها بخواهیم مثلا به جای این‌که فقط به خودشان فکر کنند، به دیگران هم کمک کنند. وقتی ما نوبتمان را رعایت نمی‌کنیم، خارج از صف می‌رویم و با بقیه بدرفتاری می‌کنیم و توجهی به دیگران و احساساتشان نمی‌کنیم و به راحتی آنها را می‌رنجانیم، چطور انتظار داریم فرزندانمان رفتار خوبی داشته باشند و خودخواه و خودمحور نباشند، اما اگر در رفتارهای خود بتوانیم سخاوت را به آنها آموزش دهیم، می‌توانیم خیلی زود آن را در رفتارهای فرزندمان هم تشخیص دهیم. محبت بیش از حد

محبت بیش از حد به کودک هم یکی از مواردی است که باعث می‌شود فرزندمان خودخواه بار بیاید. زمانی که ما بی‌دلیل به فرزندمان امتیاز می‌دهیم و محبتی خارج از تعادل برایش قائل می‌شویم، کودک مغرور می‌شود. مثلا وقتی از سر دلسوزی اجازه نمی‌دهیم فرزندمان با پول قلک خودش هدیه‌ای برای ما بخرد یا بارها خودمان و علایق‌مان را نادیده می‌گیریم تا کودک رفاه بیشتری داشته باشد، او هم به این روش عادت می‌کند و فکر می‌کند دیگران هم باید این گونه با او رفتار کنند و انتظار دارد همه به خاطر او از حق و حقوق خود چشمپوشی کنند.

اما فراموش نکنیم فرزند ما هر چقدر برایمان ارزشمند و دوست داشتنی باشد تربیت او مهم‌تر و باارزش‌تر است و باید بپذیریم برای برخورداری از چنین نتیجه‌ای قطعا برخلاف میل قلبی‌مان باید بپذیریم گاهی برای یادگیری بیشتر، فرزندمان باید سختی و ناملایماتی را هم متحمل شود تا نتیجه بهتری بگیرد. نحوه برخوردباخودمحوری کودکان:

یکی از مهمترین دلایل اینکه بچه ها بد رفتار می کنند این است که احساس ناامیدی و ناتوانی می کنند. عملکرد والدین برای ایجاد صبر و حوصله در کودک نوپا بسیار مهم است. شما باید فرزندان خود را برای تحمل احساس بی قراری، که اغلب ناخوشایند است، آماده کنید تا زمانی که با این احساس در مواجه می شوند، رویکرد شکست نداشته باشند. احترام به استقلال طلبی کودک

خود محوری در کودکان باعث شده به هر ترتیب که شده به خواسته خود برسند . بنابراین راه دیگری برای هم گامی با جریان رشد کودک و خود محوری در کودکان، اجتناب از تحمیل نظر و برخورد اراده هاست و راه رسیدن به این مقصود، ایجاد امکان انتخاب است. به طور مثال: زمان حمام کردن است، قبل از شام حمام می کنی یا بعد از شام ؟، مثل بچه های خوب بازی می کنید یا هرکدام به اتاقتان می روید ؟ و…

با ایجاد امکان انتخاب به کودک فرصت تصمیم گیری می دهید و خود محوری در کودکان را کنترل می کنید. با این سیاست در عین کنترل، به استقلال طلبی کودک نیز احترام می گذارید.

رشد اخلاقی، خودبینی و  خود محوری و خود توجهی در کودکان قوی است، به همین دلیل و به احتمال زیاد کودک نظم و ترتیبی را که برایش سودی در برداشته باشد می پذیرد. می توانید هم سطح آن ها انگیزه های مثبتی برای اطاعت ارایه دهید. به عنوان نمونه: اگر ظرف پانزده دقیقه لباس خوابت را بپوشی و دندانهایت را مسواک بزنی برایت یک داستان جالب می خوانم، وقتی شام خوردی می توانی دسر هم بخوری، وقتی اسباب بازی هایت را جمع کردی می توانی بیرون بروی و … با رشد کودک می توانید از روش های خوشایندتر دیگری هم استفاده کنید. ضرورت های آموزشی

دکتر رابرت بروکس می گوید: اگر شما روی ضرورت های آموزشی که در حدود سن ۲ سال شروع می شود تمرکز کنید، فرزند شما سریع تر یاد می گیرد، کمتر مقاومت می کند و در نهایت بهتر عمل می کند.

بچه هایی که معتقدند می توانند هر کاری را که دوست دارند انجام دهند و هرچه را که می خواهند به دست بیاورند، معمولاً کسانی هستند که در صورت عدم ارضای خواسته هایشان ناله و کج خلقی می کنند. کودکانی که متوجه می شوند که مرزهای تعریف شده مشخص و مناسبی دارند، چگونگی خودمحور بودن و احترام به مرزها را یاد می گیرند.

شما لازم نیست که به فرزندان خود توضیح دهید که چرا رفتارهای خاصی از آنها انتظار دارید. اما اگر فرزند شما متوجه شود که دلایل ساده ای برای مقررات شما وجود دارد، متوجه خواهد شد که آنها خودسرانه نیستند و احتمال بیشتری برای پایبندی به آنها وجود دارد.

به عنوان مثال، به او بگویید: شما باید ساعت ۸ شب به رختخواب بروید زیرا بدن شما نیاز به خواب کافی دارد تا قوی و سالم بماند یا شما باید اسباب بازی های خود را سر جایش بگذارید، بنابراین ما می دانیم که آنها را دفعه بعد که می خواهید بازی کنید کجا پیدا کنیم.

هنگامی که به خانه برمی گردید، کت خود را در گنجه قرار دهید، ظروف کثیف خود را در سینک قرار دهید و … انجام این کارها به کودکان نشان می دهد که آنها هم باید از قوانین پیروی کنند. هنگامی که بچه ها رفتار قانونمند شما را ببینند، می خواهند همان کار را انجام دهند.

اگر یک کودک احساس بدی دارد که قاعده ای را نقض کرده است، بلافاصله سعی نکنید ناراحتی او را کم کنید. کمی احساس گناه، بخش مهمی از یادگیری برای تشخیص درست اشتباه است، از آن به عنوان یک فرصت آموزشی استفاده کنید. بگویید: من می دانم که احساس بدی دارید، ما همه مرتکب اشتباه می شویم، اما سعی می کنیم یاد بگیریم که بعداً چگونه عمل کنیم.

توصیه مطالعه بیشتر :

دیدن فیلم های مستهجن چه بلایی برسرکودکان می آورد؟ نویسنده: صفایی مقدم دکتر روانشناس

کودکان خجالتی و گوشه گیر. نویسنده صفایی مقدم دکتر روانشناس

نوجوانی